Olphaert den Otter schenkt studiemateriaal aan het RKD

Een onvergetelijke dag

Ter gelegenheid van de renovatie van het Berlage Lyceum verzocht de school Olphaert den Otter om een nieuw fries te maken voor de centrale entreeruimte. Het werk moest zich direct verhouden tot twee friezen uit 1924, die vlak na de oplevering van de school tot stand kwamen. Peter Alma (1886-1969) reflecteerde in modernistische stijl op de technologische ontwikkelingen van toen, terwijl Joop Sjollema (1900-1990) een klassiek ogend werk creëerde dat het verloop van de seizoenen en de levensfasen van de mens representeerde. 

Voor de invulling van het nieuwe fries vroeg het lyceum aan Den Otter om te reflecteren op de huidige tijd en zijn ‘subtiele, maar onmiskenbaar kritische, dubbelzinnigheid toe te passen waarmee hij naar de wereld kijkt’. Het kunstwerk fungeert uiteindelijk als een tijdscapsule die de cyclus van een etmaal verbeeldt; iedere meter representeert vijf kwartier tijdsverloop. Het bestaat uit een doorlopend panorama en acht tondo’s, een vorm die vaker terugkeert in zijn oeuvre. Deze ronde schilderijen dienen als lenzen op de Aarde: van kikker- tot vogelperspectief, van spiegel tot utopie, en van een historisch perspectief tot een tondo met het Berlage Lyceum als centrum van de wereld. In zijn ‘kristallen bol’, een idealistische visie op onze planeet,  verwerkte Den Otter zelfs de toekomstbeelden van maar liefst 150 leerlingen. 

Methode en oeuvre van Den Otter

Olphaert den Otter, geboren in het dorp Poortugaal in 1955, volgde zijn opleiding aan de Willem de Kooning Academie van 1976 tot 1981. Hij is werkzaam als schilder in een stijl die regelmatig getypeerd wordt als neorealistisch. Den Otter maakt zijn eigen verf met ei-tempera, de eeuwenoude voorloper van de olieverf. Ondanks de doorgaans doffe effecten daarvan, slaagt Den Otter erin om juist heldere en realistische voorstellingen te scheppen op papier of paneel, mede met behulp van minerale pigmenten. Op die manier geeft hij een hedendaagse draai aan een middeleeuwse techniek. 

Den Otter schildert vaak in grote series die regelmatig worden tentoongesteld in verschillende musea. Zo was zijn serie Refuge Morphology, bestaande uit 127 werken, in 2008 te zien in Museum Boijmans Van Beuningen, dat in 2016 ook zijn Tondo Mondo kocht: een scherpe weergave van onze planeet met oog voor detail. Het Centraal Museum in Utrecht verwierf een selectie uit zijn serie World Stress Painting, waarin Den Otter de impact van catastrofes laat zien, aangericht door zowel mens als natuur. Dat thema loopt overigens als een rode draad door zijn gehele oeuvre: de (indirecte) verhouding van de mens tot de aarde. Naast schilderijen in ei-tempera op doek of papier maakt hij zo nu en dan locatie-specifieke wandtekeningen met pastel, waarvan hij het maakproces als animatie vastlegt. 

Schenking van studiemateriaal

Olphaert den Otter heeft het volledige studiemateriaal voor Een onvergetelijke dag geschonken aan het RKD: een digitaal archief vol foto's, een schetsboek, vele aantekeningen, transparanten en een map met bijdragen van leerlingen. Ook bevinden zich de modellen voor de tondo's in ei-tempera op doek in het archief. De omvang, de specifieke locatie en de actieve inbreng van leerlingen in het project zijn bijzonder. Onderzoekers kunnen met deze schenking diepgaande inzichten verkrijgen in de techniek en het werkproces van een hedendaagse schilder, van voorbereiding tot realisatie. Het materiaal vormt zodoende een waardevolle aanvulling op de 2,5 kilometer aan archiefmateriaal van kunstenaars die het RKD beheert.