RKD Netherland Institute for art History
De levensloop van de veelzijdige beeldend kunstenares Jeanne Bieruma Oosting (1898-1994) biedt materiaal te over voor een biografie. Jeanne streed een leven lang met de conservatieve opvattingen van haar adellijke familie en ze doorstond de seksevooroordelen van de kunstkritiek. In 1929 vertrok zij tegen de wil van haar ouders naar Parijs, waar zij in totaal elf jaar zou doorbrengen. Bevrijd van het juk van haar ouders, maar levend in armoede, werd dit een bepalende periode in haar persoonlijke en artistieke ontwikkeling. Het zwaarmoedige grafische werk dat ze in de jaren dertig maakte werd tegelijk geprezen als pionierswerk én bekritiseerd als ‘onvrouwelijk’. Later werd Jeanne vooral bekend van vrolijker en kleurrijker werk dat zij maakte in de periode na de Tweede Wereldoorlog.
In de collectie van het RKD wordt 3,5 meter aan archief van Jeanne Bieruma Oosting bewaard. Dit kunstenaarsarchief omvat onder andere brieven, vele van andere kunstenaars, persoonlijke documenten en reisverslagen, documentatie over haar opleiding, werk, tentoonstellingen, verkoop, lidmaatschappen van kunstenaarsverenigingen, publicaties, prijzen en vele foto’s. Jolande Withuis ontleende veel informatie aan de brieven van andere kunstenaars en reconstrueerde Oostings professionele netwerk. Uit de correspondentie met kunstenaarsvrienden als Ida Gerhardt, Charlotte van Pallandt en Jan Toorop blijkt hoezeer Jeanne was ingebed in een brede kring van kunstenaars. De relaties met collega’s waren niet enkel professioneel: brieven van grafica Roline Wichers Wierdsma en beeldhouwster Gra Rueb geven inzicht in een intieme vriendschap of zelfs verliefdheid.
Een echte ontdekking zijn de contacten die Jeanne Bieruma Oosting had met bekende Franse kunstenaressen. Jeanne blijkt tijdens haar periode in Parijs betrokken te zijn geweest bij een progressieve organisatie van vrouwelijke kunstenaars: de in 1931 opgerichte Société des Femmes Artistes Modernes (FAM), die door de participatie van openlijk lesbische of biseksuele schilderessen als Louise Hervieu, Marie Laurencin en Mariette Lydis te boek stond als een kunstcollectief dat sekse-stereotypen bekritiseerde. Dankzij het archief bij het RKD kwam Jolande Withuis erachter dat Jeanne met enkele beroemde FAM-vrouwen omging en correspondeerde. Zo was ze bevriend met beeldhouwster Jane Poupelet en ging zelfs op les bij Mariette Lydis. In de periode 1935-1938 exposeerde ze als enige Nederlandse met FAM. Met haar bekende Zelfportret in werkkiel presenteerde Jeanne zichzelf op de FAM-expositie als zelfbewuste schilderes.
De 480 pagina’s tellende biografie Geen tijd verliezen. Jeanne Bieruma Oosting 1898-1994 is 4 november verschenen bij Uitgeverij De Bezige Bij. Sociologe Jolande Withuis (1949) schreef al eerder bestsellers als Juliana (2016) en Raadselvader (2018). Haar portret van verzetsman Pim Boellaard, Weest manlijk, zijt sterk (2008), werd bekroond met zowel Libris Geschiedenis Prijs als de Biografieprijs. Op 15 februari 2022 zal Jolande Withuis een RKD Talk houden over haar onderzoek naar Jeanne Bieruma Oosting. Meer informatie en tickets vindt u hier.