Vrouwelijke verzamelaars in de kunst 1780-1980
Met de toenemende aandacht voor de bijdragen van vrouwelijke kunstenaars wordt ons beeld van de kunstgeschiedenis diverser en genuanceerder. Naar vrouwelijke verzamelaars werd nog weinig onderzoek gedaan, daar komt mede dankzij dit project verandering in.
Inhoud
Het RKD neemt de onderbelichte rol van vrouwelijke verzamelaars in Nederland in de periode 1780-1980 onder de loep. De resultaten van het onderzoek worden beschreven in een digitale publicatie in de reeks RKD Studies, die in het najaar van 2025 zal verschijnen.
Vrouwelijke verzamelaars in de kunst 1780-1980
Uit onderzoek naar vrouwelijke kunstenaars uit de negentiende eeuw is gebleken dat zij in vergelijking met hun voorgangsters meer mogelijkheden kregen om deel te nemen aan de kunstwereld. Het kunstonderwijs werd voor hen opengesteld, ze konden lid worden van kunstenaarsgenootschappen, gingen exposeren en verkochten hun werk. Deze veranderingen hadden ook weerslag op activiteiten van andere vrouwen in de kunstwereld, zoals die van verzamelaars. Zij waren er wel degelijk, maar zijn desondanks in de marge van de kunstgeschiedenis terechtgekomen. Een belangrijke reden daarvoor is dat bij schenkingen aan musea niet hún naam in museale registratiesystemen werd genoteerd, maar die van hun echtgenoot. Bovendien zijn hun financiële acties – zoals aankopen van kunstwerken – moeilijk traceerbaar omdat vrouwen tot 1956 in juridische zin niet handelingsbekwaam werden geacht. Om nieuwe inzichten te krijgen en het beeld bij te kunnen stellen is het noodzakelijk de eigentijdse bronnen met een frisse en kritische blik te bestuderen.
Er is een wereldwijde trend om de rol van vrouwen in de kunstwereld te onderzoeken, waarbij verder wordt gekeken dan naar vrouwelijke kunstenaars alleen. In Nederland wordt hierbij aangesloten met het initiatief De Andere Helft. Het aandeel van vrouwen in de Nederlandse kunstwereld, een gezamenlijk initiatief van het RKD, het Rijksmuseum, de Universiteit van Amsterdam, het Stedelijk Museum Amsterdam en het Museum Boijmans Van Beuningen.
Project
Het project is gestart in oktober 2023. Projectleider is RKD-conservator Evelien de Visser. Een junior-onderzoeker voert vanaf 1 februari 2024 een deel van het onderzoek uit en schrijft een aantal lemma’s voor de publicatie.
Fondsen
Het RKD wordt genereus ondersteund om dit project ten uitvoering te brengen door het Cultuurfonds, Vereniging Rembrandt uit haar Kroese-Duijsters fonds en Wilhelmina Drucker Fundatie.
Toelichting
Het RKD is dé plek om dit onderzoek uit te voeren. Er wordt eerst een inventarisatie gemaakt op basis van de rijke en diverse collectie van het RKD, zoals (geannoteerde) veilingcatalogi, beelddocumentatie en archivalia. Ook de verzamelaars wier collecties niet bewaard bleven in musea komen in beeld, terwijl zij bij objectgericht onderzoek door musea standaard buiten de boot vallen. Deze vrouwelijke verzamelaars verdienen evenzeer aandacht, omdat zij onderdeel uitmaken van de context waarin verzamelaars zich bewogen.
De resultaten van de inventarisatie worden al tijdens het onderzoek gedeeld via de databases in RKD Research. In RKDartists wordt biografische informatie over de verzamelaars ingevoerd. Reconstructies van verzamelingen kunnen worden gemaakt in de kunstwerkendatabase RKDimages. Onderlinge verbindingen tussen deze databases brengen nieuwe ontdekkingen aan het licht, zoals kunstenaars die ook verzamelden. De resultaten van het onderzoek worden beschreven in een digitale publicatie in de reeks RKD Studies, die in het najaar van 2025 zal verschijnen.