RKD Podcast: Lucretia Johanna van Winter

Negentiende-eeuwse verzamelpraktijk

Lucretia Johanna van Winter stond binnen de culturele kringen van de Amsterdamse elite bekend als belangrijk verzamelaar van schilderijen. Ze bezat en kocht absolute topstukken, waaronder Het melkmeisje van Johannes Vermeer. De collectie van Van Winter groeide mee met de opkomst van het nationale bewustzijn. Waar men zich rond 1800 nog voornamelijk richtte op de Oude Meesters, ontwikkelde in de loop van de negentiende eeuw het idee dat het aanschaffen van hedendaagse kunst uit eigen land gestimuleerd moest worden. Ook Lucretia Johanna van Winter kocht tientallen contemporaine schilderijen aan. Hierbij werd ze geholpen door kunstmakelaar Jeronimo de Vries (1776-1853). Bovendien was Lucretia door haar vele reizen naar het buitenland uitstekend op de hoogte van de laatste trends op het gebied van schilderkunst, zoals valt op te maken uit haar reisdagboeken.

Van Winter

De liefde voor kunst had Lucretia Johanna zeker niet van een vreemde. Ze werd geboren in 1785 aan de Keizersgracht te Amsterdam en kwam uit een bijzonder welgestelde familie. Haar vader Pieter van Winter (1745-1807) en haar moeder Anna Louise van der Poorten (1752-1800) hadden beiden een passie voor het verzamelen van kunst. Tot hun collectie behoorden zich Nederlandse meesterwerken als Het straatje van Vermeer en Rembrandts Marten en Oopjen. Na de dood van Pieter van Winter werd zijn collectie verdeeld onder zijn twee dochters, waarvan Lucretia als enige doorging met verzamelen. Zij mocht als vrouw geen lid worden van de Amsterdamse kunstverenigingen, maar wist vanaf 1809 toch naam te maken door haar vele veilingaankopen en de omvang van haar imposante kunstcollectie, die voor publiek te bezichtigen was.

Uit het oog

Na 1822 wordt het lastiger om Lucretia Johanna van Winter en haar verzamelpraktijk te onderzoeken. Toen ze dat jaar huwde met Hendrik Six (1790-1847) werd haar gehele kunstverzameling op naam van haar man gezet. Haar naam komt minder terug in de archieven, en het is bijvoorbeeld niet duidelijk welke rol zij speelde bij nieuwe aankopen. Wel is duidelijk dat al vrij snel na haar overlijden in 1845 een aanzienlijk deel van de oorspronkelijke Van Wintercollectie werd aangeboden op een Amsterdamse veiling. Ook daar wordt haar naam niet vermeld, in de veilingcatalogus is slechts terug te lezen dat ‘Alles en allen [is] nagelaten door een Geacht Kunstliefhebber’. Lang niet alle werken worden verkocht en een deel van de overgebleven kunstwerken wordt in 1900 tentoongesteld in het Stedelijk Museum. In 1905 volgt de verdere verkoop en toen zijn 32 schilderijen uit de Van Winter collectie in het Rijksmuseum terechtgekomen.

Podcast

Voor haar bachelor scriptie Kunstgeschiedenis aan de Universiteit Utrecht stelde Shannon van Essen zich tot doel om de verzameling contemporaine werken van Lucretia Johanna te reconstrueren en de naam Van Winter weer zo zichtbaar mogelijk te maken. Door in inboedelinventarissen, veilinglijsten en andere archiefstukken te duiken, wist Van Essen uiteindelijk 39 schilderijen van contemporaine meesters te vinden die door Lucretia Johanna van Winter waren verkregen of aangekocht in de vroege negentiende eeuw. Met behulp van onder andere de databases van het RKD is Van Essen momenteel bezig om de gelimiteerde gegevens over de werken uit de Van Winter collectie te koppelen aan bijbehorende afbeeldingen of zelfs het achterhalen van de huidige locatie. In de nieuwe podcastaflevering, te beluisteren op onder meer Spotify en Apple Podcasts, vertelt Van Essen uitgebreid over haar bevindingen tijdens haar onderzoek naar de interessante verzamelpraktijk van Lucretia Johanna van Winter.

Zowel het onderzoek van Shannon van Essen als de nieuwe serie van de podcast Kroniek Kunstgeschiedenis over vrouwelijke verzamelaars in de kunst tussen 1780 en 1980 maken deel uit van het onderzoeksproject De Andere Helft. De podcastserie is tot stand gekomen dankzij steun van de Wilhelmina Drucker Fundatie.