Database Marks on Art online

6 november 2024
Zegenend Christuskind met wereldbol, met op de voorzijde van de sokkel de Mechelse M, het keurmerk van het Mechelse Sint-Lucasgilde voor de kwaliteit van de polychromie, en op de onderzijde de drie Mechelse paaltjes, het gildekeurmerk voor de kwaliteit van het hout, Suermondt-Ludwig-Museum, Aken

Het RKD lanceert Marks on Art, een nieuwe database waarin merktekens op laatmiddeleeuwse sculptuur en op zestiende- en zeventiende-eeuwse schilderijen uit de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden worden beschreven. Deze database is onderdeel van RKD Research en werd ontwikkeld in nauwe samenwerking met specialisten uit het veld. Marks on Art zal voortdurend worden uitgebreid met nieuwe gegevens.

Verschillende soorten merktekens

Op beeldhouwwerken en schilderijen komen verschillende soorten merken voor, elk met een specifieke functie en oorsprong. Merken werden aangebracht door de maker zelf, zoals meestertekens, ateliermerken en merken van koperplaat- of paneelmakers. Gildekeurmerken werden door het plaatselijke gilde toegevoegd om de kwaliteit van de materialen te waarborgen. Sommige sculpturen en schilderijen tonen ook (sporen van) groef- of woudmerken, geometrische motieven die met een groefmes in het hout zijn gekerfd. Deze markeringen verwijzen naar de handel en het transport van het hout, vaak afkomstig uit Oost-Europa. Een aparte categorie vormen de stel- of positioneringsmerken, meestal cijfers of letters, die aangeven hoe verschillende beeldengroepen in bijvoorbeeld een altaarretabel geplaatst moesten worden.

Pieter de Bloot, Sint Maarten en de bedelaar, met op de achterzijde het Rotterdamse paneelmakersmerk ‘4MM’, Victoria and Albert Museum, Londen
Pieter de Bloot, Sint Maarten en de bedelaar, met op de achterzijde het Rotterdamse paneelmakersmerk ‘4MM’, Victoria and Albert Museum, Londen

Unieke informatie over kunstwerken

Al deze merktekens bieden unieke informatie over het kunstwerk met betrekking tot de maker, de datering, de plaats van vervaardiging, de gebruikte materialen en het productieproces. Ze kunnen ook inzicht geven in eerdere restauraties en de herkomstgeschiedenis. Elk record in Marks on Art bevat een gedetailleerde beschrijving van een merk, vergezeld van een of meer afbeeldingen, en is gekoppeld aan het bijbehorende kunstwerk in RKDimages. Door merktekens systematisch in een database samen te brengen wordt het eenvoudiger patronen in merktekens te herkennen en kunstwerken te koppelen aan specifieke makers, werkplaatsen of perioden. Daarnaast kunnen verbanden worden gelegd met technische onderzoeksgegevens, zoals die van Dendro4Art. Deze database dient als een waardevol hulpmiddel voor onderzoekers en restauratoren, die daarmee onderbouwde keuzes kunnen maken bij de conservering en verdere studie van kunstobjecten.

Zegenend Christuskind met wereldbol, met op de voorzijde van de sokkel de Mechelse M, het keurmerk van het Mechelse Sint-Lucasgilde voor de kwaliteit van de polychromie, en op de onderzijde de drie Mechelse paaltjes, het gildekeurmerk voor de kwaliteit van het hout, Suermondt-Ludwig-Museum, Aken
Zegenend Christuskind met wereldbol, met op de voorzijde van de sokkel de Mechelse M, het keurmerk van het Mechelse Sint-Lucasgilde voor de kwaliteit van de polychromie, en op de onderzijde de drie Mechelse paaltjes, het gildekeurmerk voor de kwaliteit van het hout, Suermondt-Ludwig-Museum, Aken

Feedback gevraagd

De huidige Marks on Art database bevat ruim vijftienhonderd merken en is te vinden op research.rkd.nl. De database is nog in ontwikkeling, en nieuwe merken worden voortdurend toegevoegd. Rechts naast de zoekbalk kun je Marks on Art selecteren. Verschillende velden, waaronder literatuur- en opmerkingenvelden, zullen in een latere fase worden toegevoegd. Het RKD ontvangt graag de feedback van gebruikers van deze eerste versie van Marks on Art voor verdere doorontwikkeling. Vragen, opmerkingen en suggesties kun je doorgeven via marksonart@rkd.nl.

Het project Marks on Art is mede tot stand gekomen met financiële steun van Natuurbehoud Pater David VZW, Thomas Leysen, het Landschaftsverband Rheinland (LVR), de Samuel H. Kress Foundation en het Mondriaanfonds.