Mondriaan en fotografie: professionele portretten en snapshots

Kunstenaar in beeld

Welk beeld hebben wij vandaag de dag van Piet Mondriaan (1872-1944)? Een serieuze eenling, kaarsrecht poserend met indringende blik achter zijn modieuze bril, in gedachten verzonken in zijn atelier. Op de achtergrond één of meer van zijn abstracte werken met de bekende horizontale en verticale zwarte lijnen. Gedurende zijn lange carrière wordt Mondriaan geregeld geportretteerd door professionele fotografen. Hij is zich bewust van de belangrijke rol die fotografie kan spelen bij het uitdragen van zijn imago als modern kunstenaar. De ontwikkeling die Mondriaan in zijn kunst doormaakt gaat hand in hand met de enscenering van zijn portretten. Vanaf de late jaren 1920 dienen de – veelal beroemde – fotografen zich aan bij de inmiddels bekende kunstenaar. Al tijdens Mondriaans leven verschijnen dergelijke foto’s in kranten en tijdschriften.

Omringd door vrienden

Behalve professionele portretten zijn ook veel kiekjes van het persoonlijke leven van Mondriaan bewaard gebleven. Die foto’s laten een onbekende kant van de kunstenaar zien. Ze tonen een veel lossere man die zich graag onder de mensen begeeft: op reis, zittend op een terras, plaatjes draaiend, met een baby op schoot. In Mondriaan en fotografie. De kunstenaar in beeld komen de twee kanten van Mondriaan samen, zowel de serieus kijkende kunstenaar als de informele Piet die breeduit lacht en spontaan poseert tussen zijn vele vrienden. Het boek biedt een unieke blik op het leven van een van de grootste kunstenaars van de twintigste eeuw.

Een boekwerk

Wietse Coppes, conservator bij het RKD, en Leo Jansen, onderzoeker bij het Huygens Instituut, doen al jaren onderzoek naar Piet Mondriaan ten behoeve van het Mondriaan Editieproject. Zij brachten meer dan 400 foto’s samen uit ruim 50 internationale collecties, zoals het MoMA in New York en het Centre Pompidou in Parijs. De foto’s zijn in chronologische volgorde verdeeld over drie periodes: de start van zijn carrière in Nederland, de Parijse tijd en Mondriaans laatste jaren in Londen en New York. Mondriaan en fotografie. De kunstenaar in beeld opent met een uitvoerige inleiding over de rol die fotografie speelde in het leven van Mondriaan, waaronder zijn zelfpromotie. In het platendeel wordt driekwart van de foto’s op groot formaat afgebeeld, gevolgd door een complete, gedetailleerde catalogus van alle tot nu toe bekende afdrukken.

Tentoonstelling

Het RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis beheert de grootste collectie archief- en documentatiemateriaal met betrekking tot Piet Mondriaan, zoals zijn persoonlijke archief, meer dan 700 originele brieven en honderden portret- en atelierfoto’s, waaronder zo’n 100 vintage prints. Een selectie van de door Coppes en Jansen samengebrachte foto’s is vanaf 14 januari te zien in Fotomuseum Den Haag, waar zij als gastconservatoren de tentoonstelling Strike a pose. Mondriaan en fotografie samenstelden. In deze expositie wordt duidelijk dat fotografie een krachtig middel is om jezelf te positioneren en dat Mondriaan deze vorm van zelfpromotie tot in de puntjes beheerste. Door de combinatie van professionele portretten met informele snapshots wordt inzichtelijk dat achter het publieke imago een warm en humoristisch mens schuilging.

Mondriaan en fotografie. De kunstenaar in beeld is een uitgave van het RKD, Den Haag en Tijdsbeeld Uitgeverij, Gent. De publicatie is mogelijk gemaakt door de International Music and Art Foundation. Tijdsbeeld Uitgeverij produceerde het boek in drie talen: Nederlands, Engels (mede gepubliceerd door Hatje Cantz) en Frans (mede gepubliceerd door Fonds Mercator). Het boek heeft 368 pagina’s, meer dan 800 illustraties, is 24 x 27 cm en kost € 59,90.