Steengracht – Nederlands eerste geïllustreerde museumcatalogus

Inhoud

De overdracht van het Mauritshuis betrof onder meer 90 ontwerptekeningen en 97 lijngravures van kunstwerken in de collectie van het Mauritshuis. De prenten werden gepubliceerd in De voornaamste schilderijen van het Koninklijk Kabinet, te ’s-Gravenhage, in omtrek gegraveerd, met derzelver beschrijving (1826-1830), dat verscheen op initiatief van Johan Steengracht van Oostcapelle (1782-1846), de eerste directeur van het Mauritshuis. Deze museumcatalogus is de eerste geïllustreerde collectiecatalogus in Nederland. Over de ontstaansgeschiedenis van deze belangrijke uitgave is een boekpublicatie in voorbereiding.

Nederlands eerste geïllustreerde museumcatalogus

Inmiddels zijn alle aan het RKD geschonken prenten en tekeningen geconserveerd, gedigitaliseerd, ontsloten in de database RKDimages en gekoppeld aan de schilderijen van het Mauritshuis waarop ze betrekking hebben. Momenteel wordt er verder onderzoek verricht naar de inhoud en achtergrond van De voornaamste schilderijen van het Koninklijk Kabinet, naar de kunstenaars die bij de totstandkoming van de illustraties betrokken waren en naar de voorbeelden van buitenlandse museumcatalogi die Johan Steengracht inspireerden. Het beoogde doel is een Engelstalige publicatie, met als (voorlopige Nederlandse) werktitel Nederlands eerste geïllustreerde museumcatalogus. De catalogus van schilderijen van het Mauritshuis (1826-1830) door Johan Steengracht van Oostcapelle.

Project

Projectleider van dit onderzoek is Yvonne Bleyerveld, senior conservator teken- en prentkunst van het RKD en bijzonder hoogleraar Kunst op papier aan de Universiteit Leiden. Bijdragen worden geschreven door Quentin Buvelot, hoofdconservator van het Mauritshuis, Lotje Dalmijn, die in het RKD onder leiding van Yvonne Bleyerveld onderzoek deed naar de Steengracht prenten en tekeningen, en Ingrid Vermeulen, universitair hoofddocent Vroegmoderne kunstgeschiedenis aan de Vrije Universiteit Amsterdam. De rijk geïllustreerde publicatie, die wordt vormgegeven door Gert Jan Slagter, zal verschijnen in het najaar van 2024.

Fondsen

De conservering van de tekeningen en prenten werd mede gefinancierd door het Mauritshuis, Stichting Boek & Wurm en de Vrienden van het RKD.

Toelichting

De voornaamste schilderijen van het Koninklijk Kabinet uit 1826-1830 verscheen in vier delen. In ieder deel worden 25 schilderijen uit de collectie beschreven, geïllustreerd met een lijngravure. Johan Steengracht van Oostcapelle schreef zelf de kunsthistorische teksten. De ontwerptekeningen voor de prenten werden gemaakt door Nicolaus Heideloff (1761-1837), destijds 'inspecteur' (onderdirecteur) van het museum. De tekeningen werden door verschillende graveurs in prent gebracht. De vier delen verschenen in twee edities, in het Nederlands en Frans, en konden in één band worden ingebonden. Op basis van Steengrachts selectie van uitgebeelde en beschreven kunstwerken kan De voornaamste schilderijen van het Koninklijk Kabinet antwoord geven op de vraag welke werken uit de collectie van het Mauritshuis in de vroege negentiende eeuw als hoogtepunten werden beschouwd. De prentenreeks geeft bovendien inzicht in vroeg negentiende-eeuwse collectievorming en in de toenmalige behoefte om de bekendheid van een museale collectie te vergroten, die van het Mauritshuis in het bijzonder. Over de prentenseries en de inhoud van de catalogusteksten is tot op heden vrijwel niets gepubliceerd. De geplande publicatie zal daarin verandering brengen.