RKD podcast: Originaliteit optioneel
Het RKD wil als 's werelds grootste kenniscentrum op het gebied van de beeldende kunst van de Nederlanden graag de verhalen achter kunst en kunstenaars vertellen. De tweede aflevering van de podcast Kroniek Kunstgeschiedenis werd ingesproken door Joyce Zelen, Jacoba Lugt-Klever Research Fellow bij het RKD en de Fondation Custodia in Parijs.
Vroege prentkunst
De aflevering Originaliteit optioneel brengt ons terug naar de vijftiende eeuw, naar het prille begin van de prentkunst in Europa, toen de kopergravure zijn intrede deed. Tot die tijd werden kunstwerken voornamelijk in opdracht gemaakt. Nu konden voorstellingen in een grote oplage verspreid worden onder verschillende lagen van de bevolking, waardoor de kunstenaars een bredere onderwerpskeuze kregen. Wat wilde het publiek graag zien, welke prenten werden gekocht en wat sloeg aan? De individuele creativiteit van de vaak anonieme prentmaker werd gestimuleerd. Nieuw waren bijvoorbeeld afbeeldingen van speelkaarten met wilde dieren, vogels en bloemen, net als grappige voorstellingen van vechtende boeren of liefdesparen.
Originaliteit optioneel: plagiaat onder middeleeuwse prentgraveurs?
Andere prentmakers kopieerden enkel de composities van anderen die goed in de markt lagen. Vooral religieuze voorstellingen werden veel gekopieerd, voornamelijk de prenten van Martin Schongauer (ca. 1430-1491). Eén van zijn bekendste gravures is De verzoeking van de heilige Antonius: een energiek schouwspel waarbij de heilige Antonius wordt gekweld door groteske demonen. Deze prent is veelvuldig nagemaakt, vaak op een net iets andere manier. Dit was niet ongebruikelijk, want het concept plagiaat bestond in de vijftiende eeuw nog niet.
2. Monogrammist FVB, De verzoeking van de heilige Antonius, ca. 1475-1500, British Museum
3. Monogrammist FVB/Israhel van Meckenem, De verzoeking van de heilige Antonius, ca. 1475-1500, British Museum
4. Monogrammist IE, De verzoeking van de heilige Antonius, c. 1480-1500, British Museum
Podcast
In een kwartier vertelt Joyce Zelen over het ontstaan van de vroege prentkunst, het maken van prenten en hoe het kopiëren in zijn werk ging. Als Jacoba Lugt-Klever Research Fellow doet zij bij het RKD onderzoek naar de prentkunst in Duitsland en de Nederlanden in de vijftiende eeuw. Iedere twee maanden komt een nieuwe aflevering van Kroniek Kunstgeschiedenis online. Zo biedt het RKD een gevarieerd aanbod van verhalen over kunstgeschiedenis, te beluisteren via onze website en via Soundcloud.